Quy trình phục hồi sửa chữa Mechanical Seal

Viết bài: KS. Nguyễn Thanh Sơn, bản quyền thuộc về www.baoduongcokhi.com

Mechanical seal (phớt cơ khí) đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn rò rỉ chất lỏng trong các hệ thống bơm ly tâm và bơm quay, đặc biệt trong các ngành công nghiệp dầu khí, hóa chất, và sản xuất phân bón. Thay vì thay mới hoàn toàn, việc phục hồi sửa chữa mechanical seal không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn duy trì hiệu suất nếu thực hiện đúng tiêu chuẩn. Bài viết này trình bày quy trình phục hồi mechanical seal chuyên sâu, từ yêu cầu thông số kỹ thuật, tiêu chuẩn áp dụng, thiết bị sử dụng, các bước thực hiện, đến phương pháp thử nghiệm đánh giá, dựa trên thông lệ ngành và nguồn tài liệu từ các nhà sản xuất hàng đầu.

1. Yêu cầu thông số kỹ thuật

Mechanical seal sau phục hồi phải đáp ứng các thông số kỹ thuật nghiêm ngặt để đảm bảo hiệu suất vận hành:

• Độ phẳng mặt seal (Flatness):
• Theo John Crane, độ phẳng lý tưởng cho seal áp suất cao (>40 barg) hoặc môi chất ăn mòn (H2SO4, ammonia) là 1-2 light bands (0.3-0.6 micron), đo bằng ánh sáng helium (bước sóng 0.5876 micron).
• Ứng dụng thông thường chấp nhận 3-5 light bands (0.9-1.5 micron), theo thông lệ từ Flowserve và Eagle Burgmann.
• Kích thước và dung sai: Tuân theo bản vẽ NSX, với dung sai thường ±0.01 mm cho mặt seal và ±0.05 mm cho các chi tiết phụ (theo tiêu chuẩn ISO 286-2).
• Vật liệu: Các cặp mặt seal phổ biến bao gồm:
• Silicon Carbide (SiC): Chống ăn mòn tốt cho H2SO4 98% hoặc NaOH 45%.
• Carbon Graphite ngâm tẩm: Phù hợp với ammonia hoặc dầu nhiệt (Dowtherm Oil).
• Tungsten Carbide: Dùng cho môi chất mài mòn cao (theo khuyến nghị của Flowserve).
• Áp suất và nhiệt độ: Seal phải chịu được điều kiện thực tế, ví dụ: áp suất tối đa 154 barg (20-P-1002AB), nhiệt độ từ -33°C (ammonia) đến 264°C (dầu nhiệt), theo dữ liệu từ các nhà máy hóa chất.

2. Tiêu chuẩn áp dụng

Quy trình phục hồi dựa trên API 682 (ấn bản thứ 4, 2014), tiêu chuẩn chính cho phớt cơ khí trong ngành dầu khí, kết hợp với các hướng dẫn từ NSX:

• API 682:
• Độ phẳng đo bằng light bands (1 light band = 0.3 micron).
• Air Test: Áp suất 25 psig (~1.7 barg), thời gian giữ áp 5 phút, mức rò rỉ tối đa trung bình 5.6 g/h (theo thử nghiệm thực tế của AESSEAL).
• Thử nghiệm hiệu suất: Mức rò rỉ ≤ 1000 ppm thể tích (EPA Method 21) trong điều kiện động.
• Hướng dẫn NSX: John Crane yêu cầu kiểm tra độ đồng tâm (concentricity) của mặt seal dưới 0.025 mm, trong khi Eagle Burgmann nhấn mạnh độ nhám bề mặt (Ra) dưới 0.2 micron sau lapping.
• ISO 9001: Đảm bảo quy trình phục hồi được kiểm soát chất lượng bởi các nhà thầu có chứng nhận.

3. Máy móc, thiết bị và công cụ kiểm tra

Các thiết bị chuyên dụng là yếu tố then chốt để phục hồi mechanical seal đạt tiêu chuẩn:

• Máy mài phẳng (Lapping Machine):
• Ví dụ: Lapmaster Wolters hoặc Engis, dùng đĩa mài kim cương và bột mài 3-15 micron, tốc độ 50-100 rpm để đạt độ phẳng dưới 2 light bands (theo nghiên cứu của Precision Lapping UK).
• Máy đo độ phẳng (Monochromatic Light Source):
• Sử dụng đèn helium (587.6 nm) và optical flat (độ chính xác ±0.1 micron), phổ biến trong các xưởng của John Crane và Flowserve.
• Máy làm sạch siêu âm (Ultrasonic Cleaner):
• Công suất 200-500W, tần số 40 kHz, dùng dung dịch không ăn mòn (như IPA hoặc nước cất) để loại bỏ cặn bẩn (theo khuyến nghị của Eagle Burgmann).
• Máy thử nghiệm tĩnh (Air Test Rig):
• Trang bị đồng hồ áp suất Class 0.5 (độ chính xác ±0.5%), van điều áp, và bộ ghi dữ liệu để đo độ sụt áp (theo API 682).
• Máy thử nghiệm động (Dynamic Test Bench):
• Mô phỏng tốc độ quay (6412 rpm như 20-P-1002AB), áp suất (154 barg), và nhiệt độ (264°C), thường dùng bởi Flowserve để kiểm tra seal cao cấp.
• Công cụ đo:
• Micrometer Mitutoyo (độ chính xác 0.001 mm), kính hiển vi Nikon SMZ745 (độ phóng đại 50x) để kiểm tra khuyết tật vi mô.

4. Các bước thực hiện quy trình phục hồi

Quy trình phục hồi được chia thành ba giai đoạn chính, dựa trên thực tiễn từ các nhà máy hóa chất quốc tế:

Bước 1: Khám nghiệm tình trạng (Inspection)

• Tháo rời: Sử dụng dụng cụ chuyên dụng (seal puller) để tháo cartridge seal, tránh làm hỏng mặt seal hoặc lò xo.
• Làm sạch: Ngâm chi tiết trong máy siêu âm 10-15 phút ở 50°C để loại bỏ cặn ammonia, H2SO4, hoặc dầu nhiệt.
• Kiểm tra:
• Đo độ phẳng ban đầu: Dùng Helium Light Band Tester, ghi nhận số light bands (ví dụ: 10 light bands cho seal mòn nặng).
• Kiểm tra khuyết tật: Dùng kính hiển vi phát hiện nứt vi mô (micro-cracks) hoặc mòn bất thường (>0.05 mm).
• Đo kích thước: So sánh với bản vẽ NSX bằng micrometer.
• Báo cáo: Lập báo cáo sơ bộ với ảnh chụp (trước/sau làm sạch), đề xuất mài lại hoặc thay mới (nếu hư hỏng >50% độ dày mặt seal).

Bước 2: Sửa chữa và gia công (Repair and Refurbishment)

• Mài phẳng (Lapping):
• Dùng máy lapping với bột mài 9 micron (giai đoạn thô), sau đó 3 micron (giai đoạn tinh), kiểm tra định kỳ sau mỗi 5 phút để đạt 1-5 light bands.
• Độ nhám bề mặt sau lapping đạt Ra 0.1-0.2 micron (theo Eagle Burgmann).
• Gia công thay thế:
• O-ring: Thay bằng Viton hoặc Kalrez (cho H2SO4) có CQ từ Dupont (EU).
• Mặt seal: Gia công SiC hoặc Carbon Graphite bằng máy CNC, dung sai ±0.01 mm.
• Lắp ráp: Lắp cartridge seal trong phòng sạch (Class 10000), siết lực lò xo theo torque NSX (ví dụ: 5 Nm cho John Crane 48HP).

Bước 3: Thử nghiệm và nghiệm thu (Testing and Acceptance)

• Air Test:
• Áp suất 1.7-2 barg, giữ 5 phút, đo độ sụt áp (≤ 0.14 barg) và rò rỉ (≤ 5.6 g/h) bằng lưu lượng kế.
• Ghi logsheet mỗi 60 giây.
• Dynamic Test (tuỳ chọn):
• Chạy thử 8 giờ ở tốc độ 3000 rpm, áp suất 25 barg (cho seal thông thường) hoặc 154 barg (seal đặc biệt), đo rò rỉ bằng máy dò khí (≤ 1000 ppm).
• Kiểm tra cuối: Đo độ phẳng lần cuối, chụp ảnh dải sáng để xác nhận.

5. Test đánh giá và nghiệm thu

Seal đạt yêu cầu khi đáp ứng các tiêu chí sau:

• Độ phẳng: ≤ 2 light bands (ứng dụng khắc nghiệt) hoặc ≤ 5 light bands (ứng dụng thường), kèm ảnh giao thoa.
• Air Test: Độ sụt áp ≤ 0.14 barg, rò rỉ ≤ 5.6 g/h, logsheet đầy đủ.
• Dynamic Test: Rò rỉ ≤ 1000 ppm, không rung bất thường sau 8 giờ (theo Flowserve).
• Hồ sơ:
• Báo cáo kiểm tra (trước/sau), CQ vật liệu (SiC từ CoorsTek, EU), ảnh chụp, logsheet thử nghiệm.
• Chứng nhận hoàn thiện từ nhà thầu (ISO 9001).

6. Lợi ích và lưu ý

• Lợi ích: Tiết kiệm 60-80% chi phí so với seal mới (theo John Crane), tuổi thọ đạt 16.000-20.000 giờ nếu bảo dưỡng tốt.
• Lưu ý: Seal áp suất cao (>100 barg) nên thử nghiệm động để tránh rủi ro trong vận hành thực tế (theo nghiên cứu của Pumps & Systems, 2022).

Kết luận

Phục hồi mechanical seal là giải pháp tối ưu cho bảo dưỡng công nghiệp, đòi hỏi sự kết hợp giữa kỹ thuật chính xác, thiết bị hiện đại và tuân thủ tiêu chuẩn API 682. Quy trình này không chỉ kéo dài tuổi thọ thiết bị mà còn giảm thiểu thời gian dừng máy, đặc biệt trong các nhà máy hóa chất lớn. Với các kỹ sư bảo dưỡng, việc áp dụng quy trình chuẩn hóa sẽ là chìa khóa để đảm bảo hiệu suất và an toàn.

Nguồn bổ sung

1. John Crane Technical Manual: Cung cấp chi tiết về độ phẳng, vật liệu, và quy trình lapping.
2. Eagle Burgmann Sealing Solutions: Thông tin về độ nhám bề mặt và thử nghiệm động.
3. Flowserve Repair Guidelines: Dữ liệu về Air Test và mức rò rỉ thực tế.
4. Pumps & Systems (2022): Nghiên cứu về bảo dưỡng seal trong ngành hóa chất.
5. API 682 (4th Edition, 2014): Tiêu chuẩn chính thức.

Xin chào bạn! Nếu bạn đang thích trang web của chúng tôi và thấy các bài viết của chúng tôi hữu ích, chúng tôi rất mong nhận được sự ủng hộ của bạn. Với sự giúp đỡ của bạn, chúng tôi có thể tiếp tục phát triển tài nguyên và cung cấp cho bạn nội dung có giá trị hơn nữa. Cảm ơn bạn đã ủng hộ chúng tôi. Nguyễn Thanh Sơn

Related Posts by Categories